وضعیت کنونی بازار گاز مایع (LPG) در ارمنستان

۲.۱. روندهای مصرف LPG و تفکیک بخشی
مصرف گاز مایع (LPG) در ارمنستان در سال ۲۰۲۳ به ۲.۸۸ هزار بشکه در روز رسید که نسبت به ۲.۸۶ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ اندکی افزایش یافته است. از نظر تاریخی، مصرف LPG در ارمنستان رشد قابل توجهی داشته است، به طوری که میانگین مصرف از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۳ به ۰.۴۹ هزار بشکه در روز رسیده است. حداقل مقدار ۰.۰۳ هزار بشکه در روز در سال ۱۹۹۴ ثبت شد، در حالی که حداکثر آن در سال ۲۰۲۳ به ۲.۸۸ هزار بشکه در روز رسید.   
در سال ۲۰۲۲، بزرگترین بخش‌های مصرف نهایی انرژی در ارمنستان شامل بخش مسکونی (۳۳.۹٪)، حمل و نقل (۳۰.۲٪) و صنعت (۱۴.۳٪) بودند. در بخش حمل و نقل، مصرف انرژی عمدتاً توسط فرآورده‌های نفتی (۵۲.۰٪) و گاز طبیعی (۴۷.۰٪) تامین می‌شود. بخش قابل توجهی از وسایل نقلیه در ارمنستان، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد، از اتوگاز (LPG) استفاده می‌کنند. این استفاده گسترده به دلیل اینکه LPG "جایگزین بسیار ارزان‌تری" برای دیزل و بنزین است، اغلب کمتر از نصف قیمت بنزین و حدود ۴۰ درصد ارزان‌تر از دیزل، توجیه می‌شود. در بخش مسکونی، گاز طبیعی بیشترین سهم (۶۷.۳٪) از کل مصرف نهایی را به خود اختصاص داده و پس از آن برق (۱۸.۷٪) و سوخت‌های زیستی/زباله (۱۲.۱٪) قرار دارند. برای بخش صنعت، گاز طبیعی منبع اصلی انرژی (۵۸.۴٪) است و پس از آن برق (۳۷.۷٪) قرار دارد. لازم به ذکر است که داده‌های خاصی که مصرف LPG را بر اساس بخش (حمل و نقل، مسکونی، صنعتی) تفکیک کنند، در اسناد ارائه شده IEA، موجود نیست. LPG معمولاً در این آمارها تحت دسته‌بندی‌های گسترده‌تری مانند "فرآورده‌های نفتی" یا "گاز طبیعی" قرار می‌گیرد. با این حال، یک سند از سال ۲۰۱۷ به "مصرف LPG در زیرگروه صنعت و ساخت و ساز" اشاره می‌کند که ۴۳.۴۲ واحد (بدون ذکر واحد) بوده است.   
افزایش قابل توجه در کل مصرف LPG همراه با درصد بالای وسایل نقلیه‌ای که به وضوح از اتوگاز (LPG) به دلیل مزیت قیمتی قابل توجه آن استفاده می‌کنند، به شدت نشان می‌دهد که بخش حمل و نقل محرک اصلی و پویاترین عامل تقاضای LPG در ارمنستان است. 
در حالی که بخش حمل و نقل به وضوح غالب است، LPG احتمالاً نقش مکمل یا خاصی در بخش‌های مسکونی و صنعتی ایفا می‌کند. عدم وجود داده‌های خاص LPG در تفکیک‌های اصلی مصرف انرژی ، نیاز به استنتاج حضور آن در دسته‌بندی‌های گسترده‌تر "فرآورده‌های نفتی" یا "سوخت‌های زیستی و زباله" را ایجاد می‌کند، که نشان می‌دهد استفاده از آن ممکن است در مقایسه با گاز طبیعی و برق اهمیت کمتری دارد تا به طور رسمی ردیابی شود.  مشخصا داده‌های خاص مصرف LPG بر اساس بخش "در دسترس نیست" و در دسته‌بندی‌های گسترده‌تری مانند "فرآورده‌های نفتی" یا "گاز طبیعی" قرار می‌گیرد. بخش‌های مسکونی و صنعتی به شدت تحت سلطه گاز طبیعی و برق هستند. با این حال، وجود "فرآورده‌های نفتی" و "سوخت‌های زیستی و زباله" در ترکیب انرژی این بخش‌ها، حتی در درصدهای کوچک (به عنوان مثال، ۰.۱٪ فرآورده‌های نفتی در بخش مسکونی، ۳.۹٪ نفت در صنعت از )، نشان می‌دهد که LPG ممکن است به این دسته‌بندی‌ها کمک کند. اشاره به "مصرف LPG در زیرگروه صنعت و ساخت و ساز" نیز سطح خاصی از استفاده را تایید می‌کند. این امر نشان می‌دهد که نقش LPG در خارج از حمل و نقل احتمالاً برای کاربردهای خاص (مانند گرمایش خارج از شبکه، فرآیندهای صنعتی تخصصی) است تا استفاده گسترده از انرژی اولیه، و سهم دقیق آن یک چالش داده‌ای باقی می‌ماند.   

جدول ۲.۱: مصرف LPG در ارمنستان (۱۹۹۲-۲۰۲۳، هزار بشکه در روز)

منبع: اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده   

نمودار 1: مصرف LPG در ارمنستان (۱۹۹۲-۲۰۲۳، هزار بشکه در روز)

 

 
۲.۲. پویایی قیمت‌گذاری LPG و تحلیل مقایسه‌ای

در روزهای اخیر (ژوئیه ۲۰۲۵)، قیمت LPG در ارمنستان بیش از ۴۰ درصد جهش داشته است. قیمت‌ها از حدود ۱۲۰ درام (۰.۳۱ دلار) به ازای هر لیتر به ۱۷۰-۲۰۰ درام (۰.۴۴-۰.۵۲ دلار) در جایگاه‌های سوخت افزایش یافته است. این افزایش سریع، بار مالی قابل توجهی را بر مصرف‌کنندگان، به ویژه رانندگان تاکسی، تحمیل کرده است که گزارش می‌دهند روزانه ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ درام (۹ تا ۱۰ دلار) هزینه اضافی دارند.   
در ۷ ژوئیه ۲۰۲۵، قیمت خرده‌فروشی LPG در ارمنستان ۱۴۰ درام به ازای هر لیتر (تقریباً ۰.۳۶۴ دلار/لیتر) بود. برای مقایسه، در همان تاریخ، بنزین (اکتان ۹۵) ۵۱۰ درام/لیتر (۱.۳۲۷ دلار/لیتر) و دیزل معمولی ۵۰۰ درام/لیتر (۱.۳۰۱ دلار/لیتر) بود. این نشان می‌دهد که LPG حتی پس از افزایش قیمت‌های اخیر، همچنان به طور قابل توجهی ارزان‌تر از بنزین و دیزل است. حداقل قیمت تاریخی ثبت شده برای LPG ۱۰۰ درام/لیتر و حداکثر آن ۲۴۰ درام/لیتر بوده است. یک منبع دیگر حداقل قیمت ۱۱۷.۲۶ درام/لیتر (۱۰ اوت ۲۰۲۳) و حداکثر ۳۷۴.۳۳ درام/لیتر (۳۱ ژانویه ۲۰۲۳) را نشان می‌دهد.   
قیمت LPG در ارمنستان توسط دولت تنظیم نمی‌شود. با این حال، کمیسیون حمایت از رقابت دولتی (CPC) بر قیمت‌های LPG، بنزین و دیزل نظارت می‌کند تا اطمینان حاصل کند که هیچ قیمت‌گذاری کارتل یا "سود فوق‌العاده‌ای" در هیچ بخش از بازار وجود ندارد.   
افزایش شدید اخیر قیمت LPG (بیش از ۴۰٪) نتیجه مستقیم اختلالات لجستیکی و انسدادهای ادعایی در مرز گرجستان و روسیه است. این وضعیت آسیب‌پذیری شدید ارمنستان را در برابر مسائل ترانزیتی برای تامین انرژی وارداتی خود برجسته می‌کند. این نشان می‌دهد که در حالی که LPG مزیت قیمتی ارائه می‌دهد، ثبات قیمت آن به شدت تحت تاثیر عوامل ژئوپلیتیکی و لجستیکی خارجی است. چندین منبع به طور مداوم گزارش می‌دهند که "جهش بیش از ۴۰ درصدی" در قیمت LPG مستقیماً به "موانع جدی در واردات آن از روسیه از طریق گرجستان همسایه" نسبت داده می‌شود، و "صدها کامیون LPG" در مرز متوقف شده‌اند. این امر یک رابطه علت و معلولی واضح بین عوامل خارجی لجستیکی/ژئوپلیتیکی و بی‌ثباتی قیمت داخلی ایجاد می‌کند. پیامد اساسی این است که امنیت انرژی ارمنستان (به ویژه برای LPG) به شدت به ثبات سیاسی و لجستیکی مسیرهای ترانزیت و روابط دوجانبه وابسته است، که آن را ذاتاً بی‌ثبات می‌کند.   
با وجود افزایش‌های اخیر، LPG مزیت قیمتی قابل توجهی نسبت به بنزین و دیزل حفظ کرده است. این مزیت محرک اصلی پذیرش گسترده آن در حمل و نقل است. با این حال، نوسانات اخیر قیمت این مزیت را تهدید می‌کند و بار مالی قابل توجهی را بر مصرف‌کنندگان، به ویژه رانندگان تاکسی ، تحمیل می‌کند. این امر یک تبادل  حیاتی بین مقرون به صرفه بودن و قابلیت اطمینان تامین ایجاد می‌کند. به وضوح LPG را به عنوان "جایگزین بسیار ارزان" و به طور قابل توجهی ارزان‌تر از سایر سوخت‌ها معرفی می‌کنند. این عامل "جذب" است که پذیرش آن را هدایت می‌کند. با این حال، گزارش‌های مکرر از افزایش بیش از ۴۰ درصدی قیمت مستقیماً این ویژگی "ارزان" را به چالش می‌کشد، حداقل به طور موقت. تاثیر مستقیم بر "رانندگان تاکسی ارمنی" بار اقتصادی واقعی را برجسته می‌کند. این تحلیل یک تبادل حیاتی را نشان می‌دهد: مقرون به صرفه بودن ذاتی LPG، که تقاضا را هدایت می‌کند، به شدت توسط آسیب‌پذیری زنجیره تامین آن تضعیف می‌شود و منجر به نوسانات غیرقابل پیش‌بینی و شدید قیمت می‌شود. اگر این نوسانات ادامه یابد، می‌تواند پذیرش آتی را کاهش داده و ترجیحات مصرف‌کننده را تغییر دهد، با وجود مزیت قیمتی اساسی.   

جدول ۲.۲: قیمت‌های اخیر سوخت در ارمنستان (LPG، بنزین، دیزل - ژوئیه ۲۰۲۵)

منبع: GlobalPetrolPrices.com   

 

۲.۳. ساختار بازار و چشم‌انداز رقابتی
کمیسیون حمایت از رقابت ارمنستان (CPC) پس از افزایش اخیر قیمت LPG، یک مطالعه بازار انجام داد. یافته‌های CPC نشان می‌دهد که بیش از ۱۷۰ نهاد اقتصادی در حال حاضر در واردات گاز مایع به ارمنستان فعالیت دارند. بزرگترین واردکننده سهم بازار بیش از ۷ درصد ندارد و تنها ۹ شرکت سهم وارداتی ۳ درصد یا بیشتر دارند. بر اساس این ارقام، CPC نتیجه گرفت که بازار رقابتی است و هیچ بازیگر غالبی کنترل قیمت‌گذاری را در دست ندارد. این کمیسیون افزایش قیمت را به افزایش هزینه‌های واردات و نوسانات فصلی تقاضا نسبت داد، نه به اقدامات انحصاری.   
با وجود یافته‌های CPC، اظهارات عمومی و اظهارات نمایندگان مخالف (مانند گارنیک دانیلیان) ادعا می‌کنند که بازار تحت سلطه سه شرکت – مکس، فلش و CPS – با "رقابت واقعی کم" است. این منتقدان استدلال می‌کنند که تا زمانی که مقامات اقدام کنند، "انحصارگران" سودهای میلیاردی کسب کرده‌اند. اتهاماتی مبنی بر عدم اقدام دولت و عدم تطابق بین اظهارات رسمی و واقعیت‌های پیش روی مصرف‌کنندگان و واردکنندگان وجود دارد.   
تفاوت قابل توجهی بین ارزیابی رسمی رگولاتوری (CPC) از بازار LPG به عنوان رقابتی و برداشت عمومی/سیاسی از آن به عنوان بازاری تحت سلطه چند بازیگر (مکس، فلش، CPS) وجود دارد. این تناقض نشان‌دهنده عدم شفافیت، نظارت ناکارآمد رگولاتوری، یا عدم تطابق بین سهم بازار آماری و نفوذ واقعی بازار (مثلاً از طریق توافقات غیررسمی، کنترل زیرساخت‌های کلیدی، یا قدرت برند قوی) است. نتیجه‌گیری رسمی که CPC  ارائه می‌دهد: "بازار رقابتی بدون بازیگران غالب" بر اساس داده‌های کربوی به سهم اندک در بازار (بزرگترین واردکننده <۷٪، تنها ۹ شرکت >۳٪). در مقابل، نقل قول‌هایی از کاربران عمومی و یک نماینده مخالف را ارائه می‌دهند که ادعا می‌کنند "بازار تحت سلطه سه شرکت – مکس، فلش و CPS – با رقابت واقعی کم است." این یک تناقض واضح و صریح است. پیامد آن این است که درصدهای رسمی سهم بازار ممکن است به طور کامل ظرافت‌های قدرت بازار را در بر نگیرد، مانند تبانی احتمالی ضمنی، کنترل نقاط توزیع حیاتی، یا وفاداری به برند که می‌تواند به طور موثر رقابت را محدود کند، صرف نظر از تعداد واردکنندگان. این امر سوالات اساسی را در مورد کارایی بازار و حمایت از مصرف‌کننده ایجاد می‌کند و نیاز به بررسی عمیق‌تر رفتار بازار فراتر از سهم واردات ساده را نشان می‌دهد.   
برداشت عمومی از تسلط بازار توسط چند بازیگر، اتهامات "سودهای بیش از حد" را در طول افزایش قیمت‌ها تقویت می‌کند. این امر حتی زمانی رخ می‌دهد که CPC افزایش قیمت‌ها را به عوامل خارجی مانند افزایش هزینه‌های واردات و نوسانات فصلی تقاضا نسبت می‌دهد. این وضعیت نشان‌دهنده کمبود اعتماد بین مردم/مصرف‌کنندگان و هم بازیگران بازار و هم رگولاتورها است که می‌تواند در دوره‌های بی‌ثباتی بازار به ناآرامی‌های اجتماعی و فشار سیاسی منجر شود. همچنین نظرات عمومی را مستقیماً به افزایش قیمت‌ها و انحصارات ادعایی ("انحصارگران سودهای میلیاردی کسب کرده‌اند") مرتبط می‌کنند. این موضوع را با اشاره به استدلال نماینده مجلس که استدلال CPC (عوامل خارجی) "غیرمنطقی" است و وضعیت "ناشی از سیاست دولت است" بیشتر تایید می‌کند. این نشان می‌دهد که صرف نظر از یافته‌های رسمی CPC، روایت عمومی و سیاسی افزایش قیمت‌ها را به دستکاری بازار نسبت می‌دهد تا عوامل خارجی. این کمبود اعتماد یک پیامد مهم است، زیرا می‌تواند اقتدار رگولاتوری را تضعیف کند، نارضایتی عمومی را دامن بزند، و محیطی را ایجاد کند که در آن نوسانات مشروع بازار به عنوان استثمار تلقی شود و به طور بالقوه منجر به درخواست برای سیاست‌های مداخله‌گرایانه‌تر شود.   

۲.۴. تولید داخلی و وابستگی به واردات
ارمنستان هیچ سوخت فسیلی، از جمله LPG، در داخل تولید نمی‌کند. تولید داخلی انرژی این کشور (۲۷-۲۹٪ از تقاضا) تقریباً به طور کامل از منابع هسته‌ای و آبی تامین می‌شود. تمام سوخت‌های فسیلی مصرفی در ارمنستان وارداتی هستند. گاز طبیعی بیش از ۸۰ درصد واردات انرژی را تشکیل می‌دهد که عمدتاً از روسیه و تا حدی کمتر از ایران تامین می‌شود. واردات LPG، به ویژه از روسیه، به شدت به ترانزیت از طریق گرجستان همسایه وابسته است.   
در ژوئیه ۲۰۲۵، صدها کامیون LPG که عازم ارمنستان بودند، به دلایل نامعلومی در پایانه‌های گمرکی گرجستان متوقف شدند که منجر به تاخیرهای شدید در واردات شد. گزارش‌ها حاکی از آن بود که از رانندگان ارمنی برای عبور به ارمنستان از گرجستان رشوه خواسته شده است، به طوری که برخی از آن‌ها ادعا کردند ۱۵۰۰ دلار به ازای هر کامیون پرداخت کرده‌اند. این انسداد پس از یک اختلاف مشابه رخ داد که در آن گرجستان صادرات برندی ارمنی به روسیه را مسدود کرد، که نشان‌دهنده تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیکی گسترده‌تر بین دو کشور است. وزارت اقتصاد ارمنستان در ابتدا از اظهار نظر در مورد این مشکل خودداری کرد، و وزیر تنها بعداً تایید کرد که برخی کامیون‌ها وارد شده‌اند و اظهار داشت که بدون این تحویل‌ها، قیمت‌ها حتی بالاتر می‌رفت.   
عدم تولید داخلی سوخت فسیلی در ارمنستان، بازار LPG این کشور را کاملاً وابسته به واردات می‌کند. این وابستگی اساسی یک ضعف ساختاری حیاتی است که نمی‌تواند با تنظیمات تولید داخلی کاهش یابد. هرگونه تغییر در عرضه بین‌المللی، شرایط ترانزیت، یا قیمت‌گذاری، بلافاصله و به طور کامل بر بازار ارمنستان تاثیر می‌گذارد و آن را ذاتاً آسیب‌پذیر می‌سازد. این یک واقعیت بنیادی و غیرقابل انکار است.   
اتکا به روسیه به عنوان منبع اصلی و گرجستان به عنوان یک کشور ترانزیتی حیاتی نقاط اهرم ژئوپلیتیکی و گلوگاه‌های مهمی ایجاد می‌کند که می‌توانند مورد سوءاستفاده قرار گیرند یا به طور ناخواسته مختل شوند. "جهش قیمت LPG" اخیر و "متوقف شدن صدها کامیون" در مرز گرجستان تجلی مستقیم این آسیب‌پذیری است و نشان می‌دهد که امنیت انرژی تنها به تنوع‌بخشی منابع نیست، بلکه به قابلیت اطمینان و امنیت مسیرهای ترانزیت نیز بستگی دارد. بحران اخیر که به طور گسترده در چندین منبع شرح داده شده است، به وضوح تاثیر مستقیم مسائل ترانزیتی از طریق گرجستان بر تامین و قیمت LPG در ارمنستان را نشان می‌دهد. این واقعیت که روسیه منبع اصلی این واردات است و گرجستان تنها کشور ترانزیت زمینی است، یک وابستگی دوجانبه ایجاد می‌کند که می‌تواند تحت تاثیر اختلافات سیاسی (همانطور که در مورد برندی مشاهده شد ) یا گلوگاه‌های لجستیکی قرار گیرد. این یک پیوند علت و معلولی واضح بین ژئوپلیتیک، زیرساخت‌های ترانزیت و ثبات بازار است که نشان‌دهنده یک خطر سیستمی برای تامین انرژی ارمنستان است.   

۳. زیرساخت LPG و چارچوب نظارتی
۳.۱. مروری بر زیرساخت‌ها
زیرساخت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی ارمنستان از نظر ظرفیت "به طور کلی کافی" توصیف شده است و قابلیت ذخیره تا ۱.۲ میلیون تن فرآورده‌های سبک و ۰.۹ میلیون تن سوخت مایع را دارد که گفته می‌شود از مصرف سالانه فعلی فراتر می‌رود. با این حال، یک نکته مهم این است که "اکثر انبارها با استانداردهای مدرن مطابقت ندارند و بسیاری نیاز به تعمیر دارند". در حالی که پایانه‌های ذخیره‌سازی خاص LPG جزئیات داده نشده‌اند، ظرفیت کلی ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی احتمالاً شامل تاسیسات LPG نیز می‌شود.   
گازپروم ارمنستان، زیرمجموعه گازپروم روسیه، تنها تامین‌کننده و توزیع‌کننده گاز طبیعی در ارمنستان است. این شرکت یک شبکه گاز طبیعی گسترده را مدیریت می‌کند، از جمله ۱۸۴۱.۲ کیلومتر خط لوله انتقال گاز، ۷۵ ایستگاه توزیع گاز، و یک تاسیسات ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی در آبوویان با ظرفیت ۱۳۵ میلیون متر مکعب (که در سال ۲۰۱۲ ارتقا یافته است). سیستم توزیع گاز شامل ۳۸۳۸ کیلومتر خط لوله با فشار بالا/متوسط و ۷۵۰۸ کیلومتر خط لوله با فشار پایین است. خط لوله گاز ایران-ارمنستان (۱۹۰ کیلومتر، قطر ۷۲۰ میلی‌متر) ورودی تکنولوژیکی دومی را برای تامین گاز طبیعی فراهم می‌کند، اگرچه کنترل آن توسط گازپروم ارمنستان در مورد کاهش وابستگی به روسیه مورد بحث بوده است.   
LPG به طور گسترده در جایگاه‌های بزرگ بنزین در سراسر ارمنستان در دسترس است. چندین شرکت ایستگاه‌های سوخت LPG را اداره می‌کنند، از جمله MaxOil (چندین مکان با دسترسی به LPG ذکر شده) و سایرین مانند "GULF ARMENIA LICENSEE"، "ARM PETROL"، "FLASH"، "SHELL LICENSEE"، "CPS Mughni"، "EDE LPG & Petrol" و "LPG ENERGY". رویال اویل، مجوز رسمی برند شل در ارمنستان، قصد دارد تقریباً ۲۵ ایستگاه سوخت جدید، از جمله LPG، را در سراسر کشور طی پنج سال آینده افتتاح کند. در حالی که تعداد دقیق کل ایستگاه‌های LPG ارائه نشده است، حضور اپراتورهای متعدد و برنامه‌های توسعه نشان‌دهنده یک شبکه خرده‌فروشی توسعه‌یافته و رو به رشد برای اتوگاز است.   
در حالی که گزارش‌های قدیمی‌تر (۲۰۰۸) ادعا می‌کنند که ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی ارمنستان "به طور کلی کافی" است ، همزمان تاکید می‌کنند که "اکثر انبارها با استانداردهای مدرن مطابقت ندارند و بسیاری نیاز به تعمیر دارند". این امر نشان‌دهنده شکاف احتمالی بین ظرفیت ذخیره‌سازی اسمی و آمادگی یا کارایی عملیاتی واقعی است که می‌تواند به یک گلوگاه قابل توجه برای تامین LPG در طول اختلالات یا در تضمین کیفیت محصول تبدیل شود، با وجود این که تعداد آن بر روی کاغذ ظاهراً کافی است.   
زیرساخت گسترده و توسعه‌یافته گاز طبیعی گازپروم ارمنستان (خطوط لوله، ایستگاه‌های توزیع، ذخیره‌سازی زیرزمینی) نشان‌دهنده اتکای اصلی ارمنستان به گاز طبیعی است. در حالی که این شبکه از LPG متمایز است، استحکام و سرمایه‌گذاری‌های جاری آن نشان‌دهنده تمرکز استراتژیکی است که ممکن است به طور غیرمستقیم با سرمایه‌گذاری‌های گسترده و اختصاصی در زیرساخت LPG فراتر از شبکه خرده‌فروشی اتوگاز رقابت کند یا بر آن سایه افکند، و به طور بالقوه دسترسی گسترده‌تر LPG در بخش‌های مسکونی یا صنعتی را محدود کند.   
حضور متعدد ایستگاه‌های سوخت LPG که توسط شرکت‌های مختلف اداره می‌شوند و برنامه‌های صریح برندهای بین‌المللی مانند شل برای گسترش شبکه خود ، نشان‌دهنده زیرساخت خرده‌فروشی سالم و رو به رشد به ویژه برای اتوگاز است. این امر نشان می‌دهد که با وجود چالش‌های واردات، سیستم توزیع مصرف‌کننده برای LPG در بخش حمل و نقل قوی و در حال گسترش است و از پذیرش مداوم توسط صاحبان وسایل نقلیه حمایت می‌کند.   

۳.۲. محیط نظارتی و سیاست‌های دولتی
قیمت LPG در ارمنستان توسط دولت تنظیم نمی‌شود. با این حال، کمیسیون حمایت از رقابت دولتی (CPC) به طور فعال بر قیمت‌های LPG، بنزین و دیزل نظارت می‌کند. نقش آن اطمینان از عدم وجود "قیمت‌گذاری کارتل" یا "سودهای فوق‌العاده" در هیچ بخش از بازار است. با وجود این نظارت، چهره‌های عمومی و سیاسی بازار را به سلطه چند شرکت و بهره‌برداری از کمبودها برای "سود بیش از حد" در طول افزایش قیمت‌ها متهم کرده‌اند.   
دولت ارمنستان "برنامه راهبردی توسعه بخش انرژی تا سال ۲۰۴۰" را در ژانویه ۲۰۲۱ تصویب کرد. این برنامه مسیری را برای گذار بخش انرژی تعیین می‌کند و بر حداکثر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی، افزایش ارتباطات انتقال برق و آزادسازی تدریجی بازار برق داخلی تاکید دارد. ارمنستان در حال حرکت از یک مدل تنظیم شده و تک خریدار به یک بازار برق رقابتی است، با اصلاحاتی که هدف آن بهبود حمایت از مصرف‌کننده است. بخش گاز طبیعی یک انحصار عمودی یکپارچه باقی مانده است که توسط گازپروم ارمنستان اداره می‌شود، اگرچه دولت قصد دارد قوانین بخش گاز را تا سال ۲۰۲۴ بازبینی کند و یک قانون جدید گاز را توسعه دهد. ارمنستان، به عنوان عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، قصد دارد یک بازار مشترک گاز EAEU را در سال ۲۰۲۵ راه‌اندازی کند که دسترسی شخص ثالث را معرفی خواهد کرد.   
دولت سیاستی برای ترویج استفاده از گاز طبیعی فشرده (CNG) در موتور وسایل نقلیه با حفظ مزیت قیمتی آن نسبت به بنزین و اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی دارد. ارمنستان یک سیستم قانونی جامع برای حمایت از توسعه بهره‌وری انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله قانون انرژی و قانون صرفه‌جویی انرژی و بهره‌وری انرژی، ایجاد کرده است. با این حال، هنوز شکاف‌های قانونی و نظارتی، به ویژه در مورد قوانین ثانویه، مکانیسم‌های اجرایی برای بهره‌وری انرژی، و قوانین خاص ESCO (شرکت‌های خدمات انرژی) وجود دارد. USAID از تلاش‌های ارمنستان در امنیت انرژی، تنوع‌بخشی، اصلاحات نظارتی و انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت می‌کند، با هدف شفاف‌تر و پاسخگوتر کردن سیستم انرژی و جذاب‌تر کردن آن برای سرمایه‌گذاران غربی.   
در حالی که قیمت LPG به طور رسمی "تنظیم نشده" است ، بازار توسط "کمیسیون حمایت از رقابت دولتی" برای جلوگیری از "قیمت‌گذاری کارتل و سودهای فوق‌العاده" نظارت می‌شود. این یک تناقض ایجاد می‌کند که در آن دولت به دنبال اطمینان از رقابت عادلانه بدون کنترل مستقیم قیمت است، با این حال اتهامات عمومی مداوم مبنی بر اقدامات انحصاری و "سودهای بیش از حد" در طول افزایش قیمت‌ها نشان‌دهنده کمبود اعتماد قابل توجهی است. این امر حاکی از آن است که چارچوب نظارتی فعلی ممکن است برای رسیدگی موثر به عدم تعادل واقعی یا درک شده قدرت بازار، یا برای مدیریت انتظارات عمومی در طول شوک‌های عرضه، کافی نباشد. به وضوح بیان می‌کند که قیمت LPG "تنظیم نشده" است اما توسط "کمیسیون حمایت از رقابت دولتی" برای جلوگیری از "قیمت‌گذاری کارتل و سودهای فوق‌العاده" نظارت می‌شود. این هدف نظارتی را تعیین می‌کند: یک بازار آزاد اما عادلانه. با این حال، واقعیت متناقضی را ارائه می‌دهند که در آن چهره‌های عمومی و شهروندان، شرکت‌هایی مانند مکس، فلش و CPS را به سلطه بر بازار و کسب "میلیاردها سود اضافی" در طول افزایش قیمت‌ها متهم می‌کنند، با وجود موضع رسمی CPC. این شکاف بین ادعای نظارتی و برداشت عمومی، یک چالش حیاتی در حکمرانی را برجسته می‌کند. این بدان معناست که یا ابزارهای نظارتی برای شناسایی رفتارهای ضد رقابتی ظریف ناکافی هستند، یا در اطلاع‌رسانی پویایی واقعی بازار به مردم شکست خورده‌اند، که منجر به بی‌اعتمادی و درخواست برای سیاست‌های مداخله‌گرایانه‌تر می‌شود.   
استراتژی کلی انرژی (تا سال ۲۰۴۰) به شدت بر گاز طبیعی (به عنوان یک واردات اصلی، با برنامه‌هایی برای آزادسازی بازار) و تغییر قابل توجه به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی تاکید دارد. در حالی که سیاستی برای ترویج CNG وجود دارد، مشوق‌های مستقیم و خاص برای LPG (اتوگاز) در منابع ارائه شده کمتر صراحت دارند. این نشان می‌دهد که موفقیت فعلی بازار LPG عمدتاً بازارمحور (مزیت قیمتی) است تا سیاست‌محور، یا اینکه به طور ضمنی تحت سیاست‌های گسترده‌تر "سوخت‌های جایگزین" یا "فرآورده‌های نفتی" پوشش داده می‌شود. این امر می‌تواند حمایت سیاستی اختصاصی برای گسترش LPG را در بلندمدت محدود کند، به ویژه اگر تمرکز به طور تهاجمی‌تر به سمت برقی‌سازی حمل و نقل تغییر کند. "برنامه راهبردی توسعه بخش انرژی تا سال ۲۰۴۰" دولت و برنامه‌های اقدام اقلیمی/انرژی به وضوح یک تغییر استراتژیک را به سمت افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی، آبی) و بهره‌وری انرژی ترسیم می‌کنند. به صراحت اشاره می‌کند که این استراتژی قصد دارد استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی را افزایش دهد. این بدان معناست که در آینده، سوخت‌های فسیلی، حتی سوخت‌های پاک‌تری مانند LPG، ممکن است به تدریج حذف شوند یا رشد آن‌ها محدود شود زیرا کشور به دنبال کربن‌زدایی عمیق‌تر و استقلال انرژی است. بنابراین، نقش LPG می‌تواند از یک سوخت با رشد بالا (ناشی از هزینه) به یک سوخت محدودتر، گذرا یا خاص تبدیل شود، به ویژه اگر اهداف دولت در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و وسایل نقلیه الکتریکی به طور جدی دنبال و محقق شوند.   

۴. چشم‌انداز و آینده بازار LPG ارمنستان
۴.۱. روندهای بازار جهانی و منطقه‌ای LPG
بازار جهانی گاز مایع (LPG) در سال ۲۰۲۴ به ارزش ۱۱۸.۱۲ میلیارد دلار آمریکا رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۴ به ۱۸۳.۴۷ میلیارد دلار آمریکا برسد، با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) تقریباً ۴.۵۰ درصد از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۴. گزارش دیگری بازار جهانی LPG را با CAGR 3.90٪ (۲۰۲۴-۲۰۳۳) پیش‌بینی می‌کند که از ۱۱۳.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۱۶۵.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۳۳ خواهد رسید.   
محرک‌های اصلی رشد جهانی عبارتند از: افزایش تقاضا برای منابع انرژی پاک‌تر و پذیرش فزاینده LPG به عنوان جایگزینی برای سوخت‌های فسیلی سنتی. شهرنشینی رو به رشد و افزایش جمعیت، به ویژه در اقتصادهای نوظهور، نیاز به منابع انرژی در دسترس و کارآمد مانند LPG برای پخت و پز را افزایش می‌دهد. صنعت پتروشیمی در حال گسترش نیز از LPG به عنوان خوراک استفاده می‌کند. ابتکارات دولتی با هدف ترویج استفاده از LPG، به ویژه در مناطق روستایی، و پیشرفت‌های تکنولوژیکی نیز از عوامل موثر هستند. بازار جهانی گاز مایع (اتوگاز) نیز پیش‌بینی می‌شود با CAGR 4.2٪ از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۳ رشد کند.   
چالش‌های اصلی جهانی شامل نوسانات قیمت است که ارتباط نزدیکی با بازار بی‌ثبات نفت خام دارد و چالش قابل توجهی برای پذیرش گسترده LPG ایجاد می‌کند. ناآرامی‌های ژئوپلیتیکی و اختلالات زنجیره تامین می‌تواند منجر به تغییرات شدید قیمت شود. محدودیت‌های زیرساختی، که نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی برای شبکه‌های جامع ذخیره‌سازی، حمل و نقل و توزیع، به ویژه در مناطق دورافتاده، دارد، نیز یک چالش است. بازار جهانی LPG به عنوان یک منبع انرژی (متمایز از خوراک پتروشیمی) پیش‌بینی می‌شود به دلیل گسترش شبکه‌های گاز، افزایش دما و گذار انرژی گسترده‌تر، "به آرامی کاهش یابد". با این حال، سرمایه‌گذاری در یارانه‌های LPG در برخی بازارها (مانند هند) و گسترش بازار به مناطق روستایی فقیرتر ممکن است این کاهش را جبران کند.   
چشم‌انداز بازار LPG ارمنستان تحت تاثیر روندهای متضاد جهانی قرار دارد. در حالی که بازار کلی LPG جهانی به دلیل عواملی مانند تقاضا برای انرژی پاک و شهرنشینی پیش‌بینی می‌شود رشد کند ، پیش‌بینی برای LPG به طور خاص به عنوان یکمنبع انرژی (متمایز از خوراک پتروشیمی) این است که به دلیل گسترش شبکه‌های گاز و گذار انرژی گسترده‌تر، "به آرامی کاهش یابد". این نشان می‌دهد که اتکای ارمنستان به LPG برای حمل و نقل (اتوگاز)، که با رشد بازار جهانی اتوگاز همسو است ، ممکن است همچنان حمایت شود، اما استفاده گسترده‌تر از آن در انرژی ممکن است با گسترش شبکه‌های گاز طبیعی و فشار قوی برای انرژی‌های تجدیدپذیر در استراتژی انرژی خود ارمنستان با موانعی روبرو شود.   

۴.۲. محرک‌ها و چالش‌های خاص ارمنستان
محرک‌های اصلی رشد:
•    مقرون به صرفه بودن در حمل و نقل: مزیت قیمتی قابل توجه LPG نسبت به بنزین و دیزل آن را به سوختی بسیار جذاب و محبوب برای وسایل نقلیه تبدیل کرده است و منجر به پذیرش گسترده آن به عنوان اتوگاز (۲۰-۳۰٪ از وسایل نقلیه) شده است. این مزیت قیمتی یک محرک اصلی و پایدار برای تقاضا است.   
•    رشد تقاضای بخش حمل و نقل: بخش حمل و نقل در سال‌های اخیر به عنوان "محرک اصلی رشد تقاضا" در کل مصرف نهایی انرژی ارمنستان شناسایی شده است. تا زمانی که این بخش به رشد خود ادامه دهد و LPG مزیت قیمتی خود را حفظ کند، تقاضا برای اتوگاز احتمالاً افزایش خواهد یافت.   
•    مزایای زیست محیطی: LPG در مقایسه با بنزین و دیزل، سوختی پاک‌تر محسوب می‌شود و آلاینده‌های کمتری منتشر می‌کند. این امر با فشارهای جهانی و ملی برای منابع انرژی پاک‌تر همسو است.   
چالش‌های اصلی:
•    وابستگی مطلق به واردات و خطرات ترانزیت: عدم تولید داخلی سوخت فسیلی در ارمنستان بازار LPG آن را کاملاً وابسته به واردات می‌کند، عمدتاً از روسیه از طریق گرجستان. این امر بازار را در معرض آسیب‌پذیری‌های شدید زنجیره تامین و اختلالات ژئوپلیتیکی قرار می‌دهد، همانطور که با افزایش بیش از ۴۰ درصدی قیمت اخیر به دلیل توقف‌ها در مرز به وضوح نشان داده شد.   
•    نوسانات قیمت: آسیب‌پذیری بازار در برابر عوامل خارجی (هزینه‌های تامین بین‌المللی، مسائل ترانزیت، نوسانات فصلی تقاضا) منجر به نوسانات قابل توجه قیمت می‌شود که می‌تواند مزیت قیمتی را که محرک پذیرش است از بین ببرد و بار مالی بر مصرف‌کنندگان تحمیل کند.   
•    محدودیت‌های زیرساختی (فراتر از اتوگاز): در حالی که شبکه خرده‌فروشی اتوگاز در حال رشد است، محدودیت‌های زیرساختی گسترده‌تر برای ذخیره‌سازی و توزیع LPG (مانند مدرن‌سازی انبارهای موجود، گسترش فراتر از مراکز شهری برای استفاده مسکونی) می‌تواند گسترش کلی بازار را محدود کند.   
•    رقابت از گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر: استراتژی بلندمدت انرژی ارمنستان، گاز طبیعی (برای مصارف مسکونی/صنعتی) و تغییر تهاجمی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی، آبی) و بهره‌وری انرژی را برای افزایش امنیت انرژی و کربن‌زدایی در اولویت قرار می‌دهد. این جهت‌گیری استراتژیک می‌تواند در بلندمدت منجر به کاهش تاکید بر LPG شود، به ویژه اگر پذیرش وسایل نقلیه الکتریکی تسریع یابد ، و به طور بالقوه رشد آن را فراتر از جایگاه فعلی حمل و نقل محدود کند.   
محرک اصلی رشد LPG در ارمنستان، مقرون به صرفه بودن قانع‌کننده آن در بخش حمل و نقل است. با این حال، این رشد به شدت توسط آسیب‌پذیری‌های ذاتی زنجیره تامین به دلیل وابستگی مطلق به واردات و خطرات ترانزیت ژئوپلیتیکی به چالش کشیده می‌شود. این امر یک تنش اساسی ایجاد می‌کند: بازار به دلیل قیمت جذاب است، اما به دلیل تامین غیرقابل اعتماد است، که خطر قابل توجهی برای رشد پایدار و اعتماد مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. "جایگزین بسیار ارزان" و مقایسه‌های قیمتی مطلوب محرک‌های اصلی رشد هستند. با این حال، "جهش بیش از ۴۰ درصدی" مکرر و شدید به دلیل "موانع واردات آن از روسیه از طریق گرجستان همسایه" مستقیماً نیروی متقابل را نشان می‌دهد. این یک پویایی واضح "فشار-کشش" است. پیامد آن این است که در حالی که تقاضا برای LPG به دلیل مزایای اقتصادی آن قوی است، عدم امنیت تامین (به دلیل عوامل خارجی خارج از کنترل ارمنستان) یک بازار بی‌ثبات ایجاد می‌کند. این بی‌ثباتی می‌تواند در نهایت مزیت قیمتی درک شده را از بین ببرد و منجر به توقف یا حتی کاهش پذیرش شود اگر مصرف‌کنندگان به دنبال منابع سوخت پایدارتر باشند، که نیاز حیاتی به رسیدگی به انعطاف‌پذیری زنجیره تامین را برجسته می‌کند.   
استراتژی بلندمدت انرژی ارمنستان، تغییر قابل توجهی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی را در اولویت قرار می‌دهد تا وابستگی کلی به سوخت‌های فسیلی را کاهش داده و امنیت انرژی را افزایش دهد. این گذار سبز جاه‌طلبانه می‌تواند در نهایت منجر به کاهش تاکید بر تمام سوخت‌های فسیلی، از جمله LPG، شود، به ویژه اگر پذیرش وسایل نقلیه الکتریکی در بخش حمل و نقل تسریع یابد. LPG ممکن است عمدتاً به عنوان یک سوخت گذرا یا یک راه‌حل خاص برای کاربردهای خاص عمل کند و نه یک کالای رشد بلندمدت در ترکیب کلی انرژی. اهداف بلندپروازانه ارمنستان در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک بلندمدت است. با این حال، یک گذار کامل انرژی زمان‌بر است و با چالش‌های قابل توجهی مانند یکپارچه‌سازی شبکه انرژی‌های تجدیدپذیر متناوب و هزینه سرمایه بالای برقی‌سازی کامل در همه بخش‌ها روبرو است. LPG، به عنوان یک سوخت فسیلی پاک‌تر از نفت یا زغال‌سنگ، می‌تواند به طور استراتژیک خود را به عنوان "سوخت پل" یا یک راه‌حل انعطاف‌پذیر قرار دهد. این بدان معناست که می‌تواند نیازهای خاص و دشوار کربن‌زدایی (مانند برخی از بخش‌های حمل و نقل که پذیرش خودروهای برقی در آن‌ها کند است) را برآورده کند یا در طول گذار، امنیت انرژی را فراهم کند، به عنوان مثال، در گرمایش غیرمتمرکز که دسترسی به گاز طبیعی ممکن است محدود باشد یا پذیرش پمپ‌های حرارتی هنوز گسترده نشده است. این یک فرصت استراتژیک برای LPG است تا در روایت گسترده‌تر گذار انرژی مرتبط باقی بماند.   

۴.۳. جهت‌گیری استراتژیک و فرصت‌های سرمایه‌گذاری
استراتژی انرژی ارمنستان افزایش قابل توجهی در ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر را هدف قرار داده است: ۶۶ درصد از ترکیب تولید برق تا سال ۲۰۳۶ (از ۷ درصد در سال ۲۰۱۲)، شامل ۵۰۰ مگاوات باد و ۹۵۰ مگاوات خورشیدی فتوولتائیک تا سال ۲۰۳۶. اهداف اخیر شامل ۵۰ درصد برق تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ و ۶۰ درصد تا سال ۲۰۴۰ است، با رسیدن انرژی خورشیدی به ۱۵ درصد از کل تولید تا سال ۲۰۳۰ (که تا سال ۲۰۲۴ به ۱۳ درصد رسیده است). این استراتژی همچنین شامل برنامه‌هایی برای افزایش استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی در بخش حمل و نقل است.   
گازپروم ارمنستان قصد دارد بیش از ۱۴۸.۹۲ میلیارد درام (تقریباً ۳۶۳ میلیون دلار) در سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۸ برای گسترش و مدرن‌سازی شبکه‌های گاز طبیعی خود، از جمله تاسیسات ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی آبوویان و زیرساخت‌های انتقال گاز، سرمایه‌گذاری کند. بانک جهانی در سال ۲۰۲۴ مبلغ ۴۰ میلیون دلار را برای حمایت از گذار انرژی ارمنستان تصویب کرد که بر بازسازی پست‌های انتقال برق و یکپارچه‌سازی ۱.۱ گیگاوات انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۲ تمرکز دارد. گروه تاشیر، مالک شبکه‌های برق ارمنستان (ENA)، برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلار در دو نیروگاه حرارتی جدید تا سال ۲۰۲۵ اعلام کرد که بخشی از تعهد ۶۰۰ میلیون دلاری بزرگتر در بخش انرژی است. بازار سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی در ارمنستان در ابتدای سال ۲۰۲۰ حدود ۲ میلیارد دلار برآورد شد، با چندین پروژه در حال انجام در ساختمان‌های مسکونی.   
در حالی که سرمایه‌گذاری‌های مستقیم و گسترده‌ای که به طور خاص زیرساخت LPG را هدف قرار دهند، به صراحت در منابع ارائه شده ذکر نشده است، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه برنامه‌ریزی شده در زیرساخت گسترده‌تر گاز توسط گازپروم ارمنستان (بیش از ۳۶۰ میلیون دلار برای سال‌های ۲۰۲۵-۲۰۲۹) و مدرن‌سازی کلی بخش انرژی می‌تواند به طور غیرمستقیم به توزیع و دسترسی LPG کمک کند. بهبود در شبکه‌های کلی انرژی، لجستیک حمل و نقل، و ظرفیت‌های ذخیره‌سازی می‌تواند به طور بالقوه منابع را آزاد کرده یا کارایی زنجیره‌های تامین موجود LPG را افزایش دهد.  جزئیات سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده قابل توجهی توسط گازپروم ارمنستان در "مدرن‌سازی زیرساخت گاز"، "گسترش تاسیسات ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی" و "بازسازی و نوسازی زیرساخت‌های انتقال گاز" را ارائه می‌دهند. در حالی که این‌ها عمدتاً برای گاز طبیعی هستند، یک شبکه گاز کلی قوی‌تر و مدرن‌تر می‌تواند به طور بالقوه حمل و نقل و توزیع LPG را تسهیل کند، به ویژه اگر عناصر لجستیکی مشترکی وجود داشته باشد (مثلاً بهبود جاده‌ها، ارتقاء کلی زیرساخت‌های انرژی) یا اگر سایر وسایل حمل و نقل را آزاد کند. این یک پیامد مثبت غیرمستقیم است که نشان می‌دهد LPG می‌تواند از تقویت کلی ستون فقرات انرژی ارمنستان بهره‌مند شود، حتی بدون سرمایه‌گذاری مستقیم و اختصاصی.   
با وجود فشار قوی و جاه‌طلبانه ارمنستان برای انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی به عنوان بخشی از استراتژی کربن‌زدایی خود ، LPG می‌تواند نقش مکمل حیاتی در گذار انرژی ایفا کند. این سوخت می‌تواند به عنوان جایگزینی پاک‌تر برای سایر سوخت‌های فسیلی در بخش‌هایی که برقی‌سازی دشوار یا کند است (مانند بخش‌های خاصی از حمل و نقل سنگین، کاربردهای صنعتی خاص) یا به عنوان یک پشتیبان انعطاف‌پذیر و در دسترس برای انرژی‌های تجدیدپذیر متناوب عمل کند. استفاده فعلی آن در سیستم‌های گرمایش غیرمتمرکز نیز به یک جایگاه بالقوه در راه‌حل‌های انرژی محلی و کارآمد اشاره دارد که می‌تواند شکاف را تا زمان برقی‌سازی کامل یا یکپارچه‌سازی انرژی‌های تجدیدپذیر پر کند. اهداف بلندپروازانه ارمنستان در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک بلندمدت است. با این حال، یک گذار کامل انرژی زمان‌بر است و با چالش‌های قابل توجهی مانند یکپارچه‌سازی شبکه انرژی‌های تجدیدپذیر متناوب و هزینه سرمایه بالای برقی‌سازی کامل در همه بخش‌ها روبرو است. LPG، به عنوان یک سوخت فسیلی پاک‌تر از نفت یا زغال‌سنگ، می‌تواند به طور استراتژیک خود را به عنوان "سوخت پل" یا یک راه‌حل انعطاف‌پذیر قرار دهد. این بدان معناست که می‌تواند نیازهای خاص و دشوار کربن‌زدایی (مانند برخی از بخش‌های حمل و نقل که پذیرش خودروهای برقی در آن‌ها کند است) را برآورده کند یا در طول گذار، امنیت انرژی را فراهم کند، به عنوان مثال، در گرمایش غیرمتمرکز که دسترسی به گاز طبیعی ممکن است محدود باشد یا پذیرش پمپ‌های حرارتی هنوز گسترده نشده است. این یک فرصت استراتژیک برای LPG است تا در روایت گسترده‌تر گذار انرژی مرتبط باقی بماند.   

۵. نتیجه‌گیری و توصیه‌های استراتژیک
بازار گاز مایع (LPG) در ارمنستان با یک دوگانگی مشخص می‌شود: از یک سو، به دلیل مزیت قیمتی قابل توجه آن نسبت به بنزین و دیزل، به ویژه در بخش حمل و نقل (اتوگاز)، بسیار جذاب و محبوب است. این مزیت قیمتی، همراه با رشد کلی تقاضا در بخش حمل و نقل، محرک اصلی گسترش بازار LPG بوده است. از سوی دیگر، این بازار به شدت آسیب‌پذیر است. عدم تولید داخلی سوخت فسیلی در ارمنستان به معنای وابستگی مطلق به واردات است که عمدتاً از روسیه و از طریق گرجستان صورت می‌گیرد. این مسیر ترانزیت واحد، یک گلوگاه ژئوپلیتیکی حیاتی ایجاد می‌کند که می‌تواند به راحتی مختل شود، همانطور که افزایش بیش از ۴۰ درصدی قیمت اخیر LPG به دلیل توقف کامیون‌ها در مرز گرجستان به وضوح نشان داد. این نوسانات قیمت، مزیت مقرون به صرفه بودن LPG را تهدید می‌کند و بار مالی سنگینی را بر مصرف‌کنندگان تحمیل می‌کند.
علاوه بر این، در حالی که کمیسیون حمایت از رقابت (CPC) بازار LPG را رقابتی می‌داند، برداشت عمومی و سیاسی از سلطه چند شرکت بزرگ، کمبود اعتماد را نشان می‌دهد که می‌تواند منجر به اتهامات بهره‌برداری در زمان بحران شود. در بلندمدت، استراتژی انرژی ارمنستان بر تنوع‌بخشی، انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی تمرکز دارد که می‌تواند به معنای کاهش تدریجی تاکید بر سوخت‌های فسیلی، از جمله LPG، باشد، به ویژه با افزایش پذیرش وسایل نقلیه الکتریکی.
بر اساس این تحلیل، توصیه‌های استراتژیک زیر برای سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران و بازیگران بازار ارائه می‌شود:
۱. افزایش انعطاف‌پذیری زنجیره تامین: * تنوع‌بخشی منابع و مسیرها: ارمنستان باید به طور فعالانه منابع واردات LPG خود را فراتر از روسیه و مسیرهای ترانزیت را فراتر از گرجستان تنوع بخشد. این امر می‌تواند شامل بررسی واردات از طریق دریا (در صورت وجود زیرساخت‌های بندری مناسب در منطقه) یا توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر باشد. * تقویت ذخیره‌سازی اضطراری: با توجه به آسیب‌پذیری‌های ترانزیتی، سرمایه‌گذاری در مدرن‌سازی و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی LPG مطابق با استانداردهای مدرن ضروری است. این امر می‌تواند یکسپر در برابر اختلالات ناگهانی عرضه ایجاد کند و نوسانات قیمت را کاهش دهد.
۲. افزایش شفافیت و اعتماد بازار: * نظارت فعال‌تر و ارتباط موثر: CPC باید نظارت خود را بر بازار LPG تقویت کند و به طور فعالانه یافته‌های خود را در مورد رقابت بازار به شیوه‌ای شفاف و قابل درک برای عموم منتشر کند. این امر می‌تواند به رفع تصورات نادرست در مورد اقدامات انحصاری و ایجاد اعتماد عمومی کمک کند. * بررسی دقیق ادعاهای سلطه: با وجود یافته‌های CPC، ادعاهای مکرر در مورد سلطه چند شرکت (مکس، فلش، CPS) باید به طور عمیق‌تر بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ تبانی پنهان یا کنترل غیررسمی بر بازار وجود ندارد.
۳. تعریف نقش LPG در گذار انرژی: * LPG به عنوان سوخت گذرا و مکمل: دولت باید نقش LPG را در استراتژی بلندمدت انرژی خود به وضوح تعریف کند. LPG می‌تواند به عنوان یک سوخت پل در گذار به انرژی‌های پاک‌تر عمل کند، به ویژه در بخش‌هایی که برقی‌سازی دشوار است یا در مناطقی که دسترسی به گاز طبیعی محدود است. * یکپارچه‌سازی با اهداف بهره‌وری انرژی: ترویج استفاده از LPG در سیستم‌های گرمایش غیرمتمرکز و کارآمد می‌تواند به اهداف بهره‌وری انرژی کشور کمک کند، به ویژه در ساختمان‌هایی که هنوز به شبکه‌های گاز طبیعی دسترسی ندارند یا ارتقاء آن‌ها به پمپ‌های حرارتی گران است. * همسویی با توسعه زیرساخت‌های گسترده‌تر انرژی: در حالی که سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در زیرساخت LPG ممکن است اولویت اصلی نباشد، برنامه‌های توسعه گازپروم ارمنستان در زیرساخت گاز طبیعی و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌تر در مدرن‌سازی شبکه برق می‌تواند به طور غیرمستقیم به بهبود لجستیک و توزیع LPG کمک کند.
با پرداختن به این چالش‌ها و همسویی استراتژیک بازار LPG با اهداف گسترده‌تر امنیت انرژی و کربن‌زدایی، ارمنستان می‌تواند ثبات بازار را افزایش داده، اعتماد مصرف‌کننده را حفظ کند و از LPG به عنوان یک جزء موثر در مسیر گذار انرژی خود بهره‌برداری کند.

منابع
•    Liquefied Petroleum Gas [LPG] Market Size, Share | CAGR 3.90% - MarketResearch.biz
•     Fuel prices soar in Armenia amid reports of holdups in Georgia - Civilnet.am
•    Armenia Natural gas in gaseous state imports by country | 2022 | Data
•    LPG Market Report and Forecast 2023-2028, researchandmarkets.com
•    Armenia 2022 Energy Policy Review | OECD, oecd.org
•    Shell Company Opens Gas Stations in Armenia – MassisPost, massispost.com
•    Armenia 2022 Energy Policy Review – NET, iea.blob.core.windows.net
•    "Gasprom Armenia" CJSC - Companies of the system - Power system - www.minenergy.am
•    Armenia energy prices | GlobalPetrolPrices.com
•    Armenia 2022 – Analysis – IEA, iea.org
•    Armenia's Push for Clean Energy and Sustainable Development - Partnership in Action Report, pia.ndcpartnership.org
•    National Greenhouse Gas Inventory Report of Armenia 1990-2017 - UNFCCC
•    Armenia's Transition to Clean Energy and Power Transmission Grid Upgrades to Benefit from World Bank Support, worldbank.org
•    Auto Gas Market Size, Share And Report Forecast 2033, alliedmarketresearch.com
•    Scaling LPG For Cooking in Developing Markets - Clean Cooking Alliance, cleancooking.org
•    LPG World editorial: Tight spot | Latest Market News - Argus Media, argusmedia.com
•    Armenian LPG lorries claim Georgians demanding $1,500 bribe to be allowed through border - OC Media, oc-media.org
•    Armenian fuel prices surge by 40% as Georgia obstructs transfer of gas from Russia, oc-media.org
•    LPG prices in Armenia surge amid import disruptions, MP warns - Panorama.am
•    FILLING STATIONS / GAS-FILLING STATIONS - list of companies, organizations, enterprises • ARMENIA (YEREVAN) - SPYUR
•    Gazprom-Armenia plans to invest nearly AMD 150 billion in 2024-2028 to expand and upgrade the system - Arka.am
•    Armenia LPG consumption - data, chart | TheGlobalEconomy.com
•    The Country Climate and Development Report for Armenia - World Bank
•    Armenia - Energy - International Trade Administration, trade.gov
•    Armenia LPG prices, liter, 28-Jul-2025 - GlobalPetrolPrices.com
•    LPG Prices In Armenia Surge Amid Reported Logistics Problems - Azatutyun.am
•    ARMENIA - Energy Charter, energycharter.org
•    List of LPG stations in Armenia - myLPG.eu
•    Overview – Armenia energy profile – Analysis - IEA
•    Liquefied Petroleum Gas (LPG) Market Size, Share, Trends 2034 - Market Research Future, marketresearchfuture.com
•    CPC explains LPG price hike in Armenia - Panorama.am
•    LPG World editorial: US LPG's big, beautiful future? | Latest Market News - Argus Media
•    Global Liquefied Petroleum Gas Lpg Market Companies - Data Bridge Market Research
•    Propane, liquefied imports by country |2023 - World Integrated Trade Solution (WITS)
•    Poverty and Distributional Impact of Gas Price Hike in Armenia - World Bank Open Knowledge Repository
•    Asia's Liquefied Petroleum Gas (LPG) Market Report 2025 – Prices, indexbox.io
•    LPG outlook, market analysis and price trends - Argus Media, argusmedia.com
•    ARMENIA LEAST COST ENERGY DEVELOPMENT PLAN: 2020-2036, rise.esmap.org
•    Natural gas - Price - Chart - Historical Data - News - Trading Economics, tradingeconomics.com
•    Armenia Natural gas consumption - data, chart | TheGlobalEconomy.com
•    Armenia Gasoline prices - data, chart | TheGlobalEconomy.com
•    New US LPG terminal project sends strong supply signal | Latest Market News, argusmedia.com
•    Liquefied Petroleum Gas (LPG) Prices, Monitor & Demand – ChemAnalyst, chemanalyst.com
•    Energy and nuclear power planning study for Armenia, www-pub.iaea.org
•    ORLEN expands LPG import and storage capacities, orlen.pl
•    Reform of the Legal Framework for Liquefied Petroleum Gas (LPG): Administrative Streamlining, Elimination of Prior Authorizations, and Limitation of Regulatory Powers - Estudio O' Farrell, estudio-ofarrell.com
•    Maps and Data - Average Annual Retail Fuel Price of Gasoline, afdc.energy.gov
•    Armenia electricity prices, December 2024 | GlobalPetrolPrices.com
•    Gas Market Report Q3 2021_including Gas 2021 Analysis and forecast to 2024 – NET, iea.blob.core.windows.net
•    Armenia Electricity consumption - data, chart | TheGlobalEconomy.com
•    Armenia Top Sales LPG Gas Cylinder From 3kg to 50kg Good Price with Customized Valves and Logos, dalycylinder.en.made-in-china.com