دستاوردها و کاستی‌های پیش از کاپ۳۰
توافق پاریس با ایجاد مکانیسم پنج‌ساله افزایش تدریجی تعهدات ، کشورها را ملزم کرده هر پنج سال یک‌بار بر مبنای نتایج بررسی کلی ارزیابی جمعی جهانی، تعهدات خود را بازبینی و تقویت کنند. این فرایند ضمانتی برای افزایش تدریجی سطح جاه‌طلبی و انتقال تدریجی به سمت اقتصاد کم‌کربن تا نیمه قرن است. نقش اساسی مدیریت راهبردی این است که هر به‌روزرسانی NDC مبتنی بر شواهد علمی و درس‌آموخته‌های واقعی اخیر طراحی شود تا از انباشت تجارب و ارتقای مستمر سیاست‌ها اطمینان حاصل گردد.
با این حال، علی‌رغم چارچوب منظم بازبینی، انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۴ افزایشی چشمگیر را تجربه کرد و فاصله معناداری میان اهداف اعلام‌شده و آمار واقعی برجای گذاشت. کمبود منابع مالی و عدم انسجام سیاست‌گذاری در کاپ۲۹ باکو، بار دیگر تأکید کرد که بدون اراده سیاسی قوی و ابزارهای الزام‌آور مالی، اهداف اعلام‌شده در حد بیانیه‌های نمادین باقی خواهد ماند. هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از رخدادهای شدید آب‌وهوایی و تخریب اکوسیستم‌ها نیز به روشنی نشان داد که تاخیر در اقدامات، تنها خسارت‌ها را مضاعف می‌کند.
انتظارات از تعهدات ملی تعیین شده (NDC 3.0)
تا زمان برگزاری کاپ۳۰ کشورها باید نسخه تقویت‌شده‌ای از NDC های خود را ارائه کنند که نه‌تنها اهداف کاهش انتشار را واضح‌تر و عمیق‌تر کند، بلکه چارچوب روشنی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی و سازوکارهای اجرایی فراهم آورد. در حالی که اتحادیه اروپا، چین و آمریکا وعده‌هایی درباره افزایش جاه‌طلبی داده‌اند، تحقق واقعی این اهداف در بخش‌های صنعتی پرچالش مانند فولاد، سیمان، هواپیمایی و حمل‌ونقل دریایی، به پیشرفت فناورانه و سیگنال‌های قاطع سیاست‌های مالی نیاز دارد. از اینرو گزارش آژانس بین‌المللی انرژی هشدار می‌دهد که بدون تضمین منابع مالی به اندازه کافی و همراهی سیاست‌های محکم قیمت‌گذاری کربن، مسیر خالص صفر تا ۲۰۵۰ غیرممکن خواهد بود (IEA, 2023). به همین دلیل، کشورها باید سازوکارهای الزام‌آور برای تخصیص بودجه عمومی و انگیزه‌های مالی خصوصی از جمله گسترش اوراق سبز، توسعه صندوق‌های کشوری اقلیمی و تقویت نقش بانک جهانی و مؤسسات چندجانبه در حمایت از پروژه‌های کاهش انتشار در کشورهای در حال توسعه تعریف کنند. با فرا رسیدن موعد کاپ۳۰، انتظار می‌رود هر کشور:
• اهداف کاهشی خود را به‌گونه‌ای بازتعریف کند که کاهش واقعی و پایدار در سطوح انتشار را تضمین نماید؛
• برنامه‌های مشخص سازگاری با تغییر اقلیم را به‌صورت راهبردی، تعیین و اولویت‌بندی کند؛
• فرآیندهای اجرائی و جدول زمان‌بندی گام‌ها را به‌طور شفاف اعلام نماید؛
• برای صنایع پرچالش مانند فولاد، سیمان، کشتیرانی و هواپیمایی، نقشه راه فناورانه و مالی ارائه دهد؛
• معیارهای سنجش پیشرفت را تعریف و مسئولیت نظارت بر آن را به نهادهای بی‌طرف بسپارد.
انتخاب آمازون به‌عنوان میزبان؛ فرصت یا هشدار؟
جنگل‌های آمازون، به‌عنوان بزرگ‌ترین محل جذب کربن کره زمین با جذب سالانه بیش از یک میلیارد تن کربن‌دی‌اکسید، نمادی از تلفیق حفاظت از تنوع زیستی و تعهدات اقلیمی است. انتخاب برزیل به‌عنوان میزبان کاپ۳۰ فرصت بی‌نظیری برای تدوین سیاست‌هایی فراهم می‌آورد که هم‌زمان از حقوق جوامع بومی محافظت کرده و توسعه پایدار محلی را ارتقا دهند. تجربه موفق کشورهای اسکاندیناوی در مشارکت دادن جوامع بومی در مدیریت منابع طبیعی، نشان می‌دهد که تأمین مالی مشارکتی و انتقال توانمندی‌های اجرایی به ساکنان محلی کلید تثبیت نتایج حفاظتی است. موفقیت این کنفرانس در بلم می‌تواند الگوی نوینی در تلفیق سیاست‌های حفاظت از جنگل‌ها و افزایش تعهدات اقلیمی فراهم آورد، تا بتواند:
• حفاظت از زیستگاه‌ها را با توسعه پایدار محلی تلفیق کند؛
• حقوق جوامع بومی را به رسمیت بشناسد و مشارکت آن‌ها را در تصمیم‌گیری تضمین کند؛
• سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های طبیعت‌محور را تسریع بخشد.
نتیجه‌گیری
کاپ۳۰ می‌تواند نقطه عطف بازتعریف تعهدات اقلیمی در جهان باشد؛ مشروط بر آنکه سخن با عمل مستمر و منابع مالی و فنی لازم همراه شود. ترکیب NDC 3.0 الزام آور تقویت‌شده، سازوکارهای الزام‌آور مالی و مشارکت واقعی جوامع، سه ضلع اصلی مثلث موفقیت این نشست را شکل می‌دهند. در صورت تحقق این سه رکن، محدود نگه داشتن گرمایش تا °C۱.۵ نه تنها یک شعار، بلکه چشم‌اندازی عملی و در دسترس خواهد بود و جهانیان شاهد انتقال از وعده‌های گنگ به اقدامات سنجیده و ملموس خواهند بود. همچنین حضور نمایندگان بخش خصوصی و مالی جهانی در کاپ۳۰- از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا بانک‌های توسعه‌ای- فرصتی برای توافق بر سر سازوکار شفاف گزارش‌دهی و تعیین استانداردهای مشترک حسابرسی پروژه‌های کاهش انتشار خواهد بود.
منابع
1. Chan, S., Gaillard, C., & van Eck, C. W. (2025). COP30 must deliver binding mechanisms to address climate … Nature, 639, 306. https://doi.org/10.1038/d41586-025-00714-y
2. Intergovernmental Panel on Climate Change. (2022). Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change (P. R. Shukla et al., Eds.; Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the IPCC). Cambridge University Press.
3. International Energy Agency. (2023). Net Zero by 2050: A Roadmap for the Global Energy Sector. https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050
4. International Monetary Fund. (2024). Climate Change and Development Report 2024: Fiscal Policies for Climate Resilience. https://www.imf.org/en/Publications
5. Organisation for Economic Co-operation and Development. (2024). Climate Finance and Development Report. https://www.oecd.org/climate-change
6. United Nations Environment Programme. (2024). Emissions Gap Report 2024. https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2024
7. World Bank. (2025). State and Trends of Carbon Pricing 2025. https://www.worldbank.org/en/topic/climatechange/publication
8. World Economic Forum. (2025, February). COP30: What are NDCs and can they get us to net zero? https://www.weforum.org/stories/2025/02/cop29-ndcs-and-why-they-matter/
